Quốc lộ 8 từ xã Sơn Kim 1 đi cửa khẩu quốc tế Cầu Treo đang sửa chữa vẫn còn ngổn ngang. Ảnh: Thu Hiền

“Tê liệt” vì giao thông

Tình trạng đìu hiu, lượng hàng hóa XNK, người và phương tiện XNC qua cửa khẩu quốc tế Cầu Treo giảm sâu, xảy ra từ tháng 8/2023. Có những thời điểm thời tiết xấu, mưa lớn diễn ra nhiều ngày khiến hoạt động XNK hàng hóa rơi vào tình trạng “tê liệt”.

Hiện mỗi ngày Chi cục Hải quan cửa khẩu quốc tế Cầu Treo (Cục Hải quan Hà Tĩnh) chỉ tiếp nhận và giải quyết thủ tục thông quan cho khoảng 100-120 lượt phương tiện vận chuyển hàng hóa XNK.

Qua tìm hiểu, nguyên nhân chủ yếu do tiến độ khắc phục sạt lở tại Đèo Đất trên tuyến Quốc lộ 8 nối tỉnh Bôlykhămxay (Lào) với Việt Nam quá chậm. Cùng với đó dự án cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 8A đoạn qua xã Sơn Kim 1, huyện Hương Sơn có dấu hiệu chậm tiến độ, nhiều đoạn vẫn đang còn thi công dang dở. Ngoài ra, hạ tầng bến bãi tại cửa khẩu quốc tế Cầu Treo chưa được đầu tư xây dựng đồng bộ, đặc biệt không có bãi kiểm hóa khiến cho hoạt động vận tải gặp nhiều khó khăn.

Cùng với giao thông đi lại khó khăn, phía Chính phủ Lào ban hành, thay đổi chính sách, có nhiều điểm mới như: điều chỉnh giảm tải trọng xe chở hàng hóa; tăng thuế suất thuế XNK từ 0% lên mức 10 – 30% đối với hàng nông sản, khoáng sản; thay đổi thủ tục cấp giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa… gây khó khăn cho DN khi hoạt động XK hàng hóa sang Lào cũng như NK hàng hóa từ Lào về Việt Nam.

Trao đổi với phóng viên, đại diện Công ty cổ phần Vinaconex (Nghệ An) cho hay, DN chủ yếu nhập khoáng sản từ Lào về Việt Nam. Trước đây, trung bình một ngày, DN làm thủ tục NK từ 120 xe đến 150 xe và di chuyển qua cửa khẩu quốc tế Cầu Treo nhưng hiện tại, do giao thông đi lại khó khăn và gặp nhiều nguy hiểm, nên thời điểm này chỉ còn duy trì 15-20 xe. DN đã chọn vận chuyển mặt hàng khoáng sản qua cửa khẩu quốc tế Nậm Cắn (Nghệ An) và cửa khẩu Cha Lo (Quảng Bình).

Là DN vận tải chuyên thực hiện hợp đồng vận chuyển hàng tiêu dùng, gia dụng, nước tăng lực từ Lào, ông Lê Minh Mạnh, Giám đốc DN tư nhân Hoàng Mạnh (trụ sở tại Hương Sơn) cho biết, kể từ khi sạt lở kinh hoàng tại tỉnh Bôlykhămxay đến nay, phía Lào vẫn chưa khắc phục xong, phương tiện vận tải cỡ lớn chưa thể qua lại. Dù phải chịu nhiều chi phí phát sinh và tăng thời gian nhưng để an toàn, DN ông đã phải chọn phương án làm thủ tục NK hàng hóa và di chuyển qua cửa khẩu Cha Lo (Quảng Bình).

Trước những hạn chế và tồn tại kéo dài, cả cơ quan quản lý và DN đều băn khoăn liệu bao giờ những khó khăn này tại khu vực cửa khẩu quốc tế Cầu Treo mới được giải quyết, khắc phục để tạo điều kiện tối đa cho hoạt động XNK của DN.

Cải cách cần đi liền với tiến độ nhanh

Theo ông Đào Nghĩa Đồng, Phó Chi cục trưởng Chi cục Hải quan cửa khẩu quốc tế Cầu Treo, thời gian qua, Hải quan Cầu Treo đã tạo điều kiện thuận lợi cho DN làm thủ tục hàng hóa XNK theo đúng quy định. Tuy nhiên, những tồn tại, hạn chế liên quan đến hạ tầng giao thông ở cả 2 phía Việt Nam và Lào nên ảnh hưởng lớn đến quá trình lưu thông hàng hóa. Bên cạnh đó, cửa khẩu quốc tế Cầu Treo đang trong giai đoạn quy hoạch mở rộng kho bãi, thời điểm này tại khu vực cửa khẩu vẫn khá chật hẹp, bãi kiểm hóa chưa có nên ảnh hưởng đến quá trình triển khai nhiệm vụ cho người và phương tiện.

Những năm trước, cửa khẩu quốc tế Cầu Treo nhộn nhịp, sôi động là vậy nhưng giờ đây lưu lượng phương tiện vận tải sụt giảm đáng kể đã và đang ảnh hưởng đến thu ngân sách, lao động, việc làm và nhiều dịch vụ đi kèm. Bên cạnh nguyên nhân khách quan thì hạ tầng bến bãi, các chính sách mở cửa thông thoáng, phù hợp, đúng quy định là yếu tố quan trọng thu hút phương tiện vận tải hàng hóa qua lại nơi đây, ông Đào Nghĩa Đồng chia sẻ.

Công chức Hải quan Cầu Treo tiếp nhận và giải quyết thủ tục hải quan cho DN. Ảnh: H.Nụ

Trước những khó khăn đó, Cục Hải quan Hà Tĩnh đề xuất các bộ, ban, ngành Việt Nam phối hợp, hỗ trợ Lào khắc phục sạt lở khu vực Đèo Đất, tỉnh Bôlykhămxay. Sớm hoàn thành Dự án nâng cấp Quốc lộ 8 để tạo điều kiện thuận lợi, thông thoáng trong lưu thông hàng hóa XNK. Đặc biệt, Hải quan Hà Tĩnh cho rằng, tỉnh Hà Tĩnh cũng cần sớm hoàn chỉnh quy hoạch, giải phóng mặt bằng, xây dựng đồng bộ cơ sở hạ tầng tại khu vực cửa khẩu quốc tế Cầu Treo.

Cũng theo đại diện Chi cục Hải quan cửa khẩu quốc tế Cầu Treo, đơn vị sẽ tiếp tục cải cách thủ tục hành chính, bố trí công chức làm việc ngoài giờ để đảm bảo hoàn thành thủ tục cho DN. Song song với đó, đơn vị tích cực hơn nữa để tham mưu cho lãnh đạo tỉnh, Hải quan Hà Tĩnh và Tổng cục Hải quan về việc quy hoạch cửa khẩu và biện pháp khắc phục tuyến đường sạt lở ở phía Lào.

Mặc dù vậy, trong bối cảnh hàng hoá lưu thông giảm mạnh, ảnh hưởng đến công tác thu ngân sách, Hải quan Cầu Treo đang nỗ lực tạo thuận lợi thông quan để thu hút doanh nghiệp về mở tờ khai. Song song với đó, các đơn vị chức năng tại cửa khẩu quốc tế Cầu Treo cũng đã có văn bản kiến nghị cấp có thẩm quyền gấp rút đẩy nhanh tiến độ thi công để thuận lợi lưu thông hàng hóa; kiến nghị UBND tỉnh có các giải pháp để thúc đẩy giao thương với phía Lào nhằm thúc đẩy hoạt động XNK, góp phần đẩy mạnh thu ngân sách cho địa phương.

Lượng khách, phương tiện và hàng hóa giảm mạnh như hiện nay là rất đáng lo ngại, ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động XNK, XNC, thu ngân sách và phát triển KT- XH của tỉnh Hà Tĩnh. Do đó, đại diện Chi cục Hải quan cửa khẩu quốc tế Cầu Treo cho rằng, ngoài các giải pháp cải cách tăng cường hỗ trợ, tạo thuận lợi tối đa cho DN XNK bằng việc đẩy mạnh áp dụng điện tử để rút ngắn thời gian thông quan, kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc thì việc giải quyết các vấn đề về cơ chế, cơ sở hạ tầng, giao thông tại khu vực cửa khẩu cũng cần sự quan tâm của các cấp ban ngành để được triển khai một cách nhanh chóng.